2023 Yılı Böyle Geçti; Depremler, Savaşlar, Seçimler, Darbeler

 2023'te dünyada ve Türkiye'de hem siyasi açıdan hem de doğal afet açısından birçok çarpıcı olay meydana geldi. 
İlimiz Hatay başta olmak üzere on bir ilde büyük yıkıma yol açan 6 Şubat Kahramanmaraş merkezli depremler, Cumhuriyet’in 100. yılı, İsrail - Hamas ve Rusya - Ukrayna savaşı, Azerbaycan - Ermenistan arasında Karabağ bölgesine dair operasyon 2023'ün en dikkat çeken olayarı oldu. 
2023 yılına damga vuran olaylar:
2023 yılının başlarında Türkiye, binlerce kişinin hayatını kaybettiği Kahramanmaraş depremleriyle sarsıldı. Yıl boyunca Afrika’da askeri darbeler yaşandı; Ukrayna-Rusya savaşı aralıksız devam etti. Son olarak İsrail-Hamas savaşı dünyada büyük tartışmalara ve protestolara neden oldu.
2023 yılı dünyada savaşlara, doğal afetlere ve yeni keşiflere sahne oldu. İsrail ve Hamas arasında başlayan savaştan gelen görüntüler tüm dünyayı derinden sarstı. Yılın başında Türkiye’deki depremler ve ardından Fas’taki yıkıcı sarsıntıda binlerce insan hayatını kaybetti. Rusya-Ukrayna savaşında Kiev, taarruza geçti ancak başarılı olamadı. Fransa, Afrika’daki darbeler sonrası eski sömürgelerinden askerlerini geri çekmek zorunda kaldı.
7 Ekim’de İsrail-Hamas savaşı başladı. Hala devam eden savaşta çoğu bebek, çocuk ve kadın olmak üzere 15 binin üzerinde insan öldü.
TÜRKİYE'DE DEPREM
Son 100 yılın en ölümcül depremlerinden biri olarak kabul edilen 6 Şubat Kahramanmaraş merkezli deprem, Türkiye'nin güneydoğusunda ve Suriye'nin kuzeyinde yaşandı. 7,8 büyüklüğündeki sarsıntıda yaklaşık 6 bini Suriye tarafında olmak üzere en az 56 bin kişinin yaşamını yitirdiği açıklandı. Türkiye günlerce yaşanan felakete ağlarken, dünya basını yaşanan çaresizliği enkaz altında kalan 15 yaşındaki kızının elini bırakmayan babanın çaresizlik fotoğrafı ve Suriye'de göbek bağıyla hala ölü annesine bağlı olan yeni doğmuş bebeğin görüntüsüyle gördü.
Türkiye özellikle dünyanın dört bir yanından arama ve kurtarma ekiplerinin koşup geldiği, “Yüzyılın Afeti” olarak tanımlanan depremlerin ardından “insanlığın el ele verdiği ülke” görüntüsüyle dünyaya barış ve dayanışma için umut ışığı yakmış oldu. Yunanistan devlet televizyonu sabah yayınlarına Türkçe ezgilerle ve “geçmiş olsun komşu” anonsuyla başlarken, siyasi iklim Türkiye’nin ilerleyen dönemde Yunanistan ve Mısır’la ilişkilerini yeniden düzenlemesinin önünü açtı.
FAS DEPREMİ
8 Eylül’de Fas'ın Marakeş bölgesi yaşanan şiddetli bir depremle tüm dünya ikinci kez sarsıldı. 6,8 büyüklüğündeki depremde yaklaşık 3 bin kişi hayatını kaybederken, 5 bin 600'den fazla kişi yaralandı.
LİBYA'DA SEL
Yıla damgasını vuran bir diğer afetse Libya’da gerçekleşti. Tarihinin en büyük sel felaketlerinden birini yaşayan Libya’da 11 binin üzerinde kişi hayatını kaybederken, ülkenin doğusunu etkileyen fırtınada iki barajın çöktüğü Derne kenti sel afetinin odağı haline geldi. 14 Eylül tarihinde yapılan resmi açıklamada, hayatını yitirenlerin sayısının 18 ila 20 bin arasında olabileceği kaydedilmişti.
AFGANİSTAN’DA DEPREM
Afganistan'da ise Ekim ayında 6.3 ve 6.2 büyüklüğünde yıkıcı iki deprem meydana geldi. Birçok ülkenin yardım gönderdiği ülkede, 3 binden fazla kişi hayatını kaybettti. 2023 yılı birçok doğal afetin yaşandığı bir yıl olarak kaydedilirken dünyanın birçok yerinde orman yangınları, sel felaketleri ve heyelanlar yaşanmaya devam etti.
TÜRKİYE’DE SEÇİM
Türkiye Mayıs ayında Cumhurbaşkanını seçmek için sandık başına gitti. 14 Mayıs’ ta gerçekleştirilen Milletvekilliği ve Cumhurbaşkanlığı Seçimi, Erdoğan ve Kılıçdaroğlu arasında birinci turda salt çoğunluğun sağlanamaması nedeniyle ikinci tura kaldı. Dünya gündeminde yer alan ikinci tur seçimi 28 Mayıs 2023’de yapıldı ve Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye Cumhuriyeti 12. Cumhurbaşkanı olarak seçildi.
14 Mayıs’ta Hatay halkının oylarıyla Gezi Davası’ndan tutsak olan Can Atalay, Türkiye İşçi Partisinden Hatay Milletvekili seçildi.
TİP Hatay Milletvekili Atalay, Anayasa Mahkemesinin hak ihlali kararına rağmen hala meclisteki yerini alamadı.
Anayasa Mahkemesinin Atalay ile ilgili kararına rağmen Yargıtay Ceza dairesi kararı uygulamadı.
Yargıtay’ın kararı uygulamaması muhalefet vekilleri tarafından Anayasa’ya darbe olarak nitelendirildi.
RUSYA-UKRAYNA SAVAŞI
Rus ordusu, 24 Şubat 2022'de başlayan savaşta 300 bin yedek askerle takviye edilen güçleriyle Ukrayna'nın doğusundaki Donbass bölgesinde yeniden saldırıya geçti. Moskova Mayıs ayında, Bahmut şehrinin ele geçirildiğini duyururken, Kiev Yönetimi Moskova'nın işgal ettiği toprakları geri almak amacıyla Haziran'da karşı saldırı başlattı. Sadece güney ve doğudaki birkaç köyü geri almayı başarırken, Ukrayna Batı’nın desteğine rağmen ağır bir maliyetle çok az ilerleme kaydetti.
Kasım ayı ortasında ise Kiev Yönetimi, Rus ordusunu güneydeki Herson bölgesinde birkaç kilometre geri püskürttüğünü iddia ederken, Rusya’nın aralıklarla da olsa Ukrayna’nın başkentini füzelerle vurmayı sürdürdüğü öğrenildi. Batı medyasında Ukrayna savaşının çıkmaza girdiği ve ABD’nin Moskova’yla bir anlaşma zemini hazırlaması için Ukrayna lideri Zelenski’ye baskı yapmaya başladığı öne sürülmüştü. Bununla birlikte ABD’de Biden Yönetimiyle Cumhuriyetçi Parti arasında Ukrayna’yı destekleme konusunda derin görüş ayrılıkları yaşanmıştı.
WAGNER İSYANI
24 Haziran'da ise dünya Rusya’da ortaya çıkan bir başkaldırıya odaklanırken, paralı asker grubu Wagner’in isyancı lideri Yevgeny Prigozhin savaşçılarıyla birlikte Moskova'ya doğru yürüyüşe geçmişti. Devlet Başkanı Vladimir Putin'in sert duruşu sonrası geri adım atan grubun lideri Prigozhin, birliklerini Belarus’a kaydırdığını duyurmuştu. İsyandan 2 ay sonra Yevgeny Prigozhin ve beraberindeki Wagner liderleri Moskova yakınlarındaki bir uçak kazasında hayatını kaybederken, şüpheli kazanın ardından Rusya lideri Putin kısa bir baş sağlığı açıklamasında bulunmuştu.
KARABAĞ'A 24 SAATLİK OPERASYON
Eylül ayının başlarında Azerbaycan yönetimi, kendi toprakları üzerinde ayrılıkçı bir terör yapılanmasına daha fazla müsaade etmeyeceğini duyurmasının ardından Karabağ’da 30 yılı aşkın süredir işgal altındaki ayrılıkçı yönetime karşı 19 Eylül’de antiterör operasyonu başlatıldı. Ermeniler tarafından işgal edilmiş bölgede fiili yönetim ilan etmiş yönetici kadro Ermenistan’dan destek istemesine rağmen bu desteğin gelmeyeceği anlaşılınca Karabağ’daki ayrılıkçı yönetim 24 saat içinde teslim oldu ve ateşkes sağlandı.
600'e yakın kişinin hayatını kaybettiği operasyonun ardından bölgede yaşayanların çoğunluğu Ermenistan'a geçerken, ayrılıkçı yönetim daha sonra kendini feshettiğini duyurdu. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, 15 Ekim tarihinde yaptığı açıklamada Hocalı ve Hankendi’de Azerbaycan bayrağını göklere çektiklerini söylemişti.
NİJER'DE ASKERİ DARBE
Afrika 2023'te iki askeri darbe yaşanırken birincisi Sahel ülkesi Nijer'de ordu 26 Temmuz'da "kötüleşen güvenlik durumunu" gerekçe göstererek yönetime el koymasıyla gerçekleşti. Devrik başkan Mohamed Bazoum o günden bu yana itibaren konutunda tecrit altında tutuluyor.
GABON'DA ASKERİ DARBE
Batı Afrika ülkesi Gabon'da ise usulsüzlükler nedeniyle eleştirilen cumhurbaşkanlığı seçiminin hemen sonrasında tarihler 30 Ağustos’u gösterdiğinde askeri bir darbeyle Ali Bongo yönetimi indirildi. Darbeyle 55 yıllık Bongo iktidarını devirerek yönetimin başına geçen General Brice Oligui Nguema, ülkedeki kurumların daha demokratik olacağı taahhüt ederek göreve başladı.
SUDAN'DA İÇ SAVAŞ
Sudan’da ise 15 Nisan'dan itibaren iç savaş görüntüleri basına yansıdı. General Abdel Fattah al-Burhane liderliğindeki ordu ile eski komutan Mohamed Hamdane Daglo'nun paramiliter güçleri arasında devam eden savaş 10 binden fazla insanın yaşamını yitirmesine sebep oldu.
AFRİKA'DAN FRANSA'YA RET
Uzun yıllardır Afrika’yı sömüren ve istikrarsızlığın baş aktörü olarak görülen Fransa, artık kıtada istenmeyen adam haline gelirken, Cezayir’den Burkina Faso’ya kadar çok sayıda ülke Fransa’yı ülkelerinden silmek adına kararlar aldı.
Çad Ağustos ayında sınırda izinsiz gezen Fransız askerlerini tutuklarken, Macron Yönetimi gelişmeler karşısında çatışmaya yol açmayacak önlemler alacaklarını ve sorunları diplomasiyle çözmek istediklerini duyurmuştu. Yaşanan olayların ardından Fransa, 2022'de Mali ve Orta Afrika Cumhuriyeti'nden sonra 2023'te de diğer iki eski sömürgesi Burkina Faso ve Nijer'den askerlerini çekmek zorunda kaldı.
ABD-ÇİN GERİLİMİ ARTMAYA DEVAM EDİYOR
2023 yılı başlarken azalan ABD-Çin gerilimi, iki ülke lideri Biden ve Xi Bali'deki G-20 zirvesi çerçevesinde olumlu bir görüşme yapmasıyla birlikte bitti gözüyle bakılıyordu. Hatta Dışişleri Bakanı Antony Blinken iki ülkenin giderek gerginleşen jeopolitik rekabetine "dur demek" için Şubat ayında Pekin'i ziyaret edecekti. Ancak daha sonra Amerika Birleşik Devletleri'nin üzerinde bir Çin gözetleme balonu belirmesinin ardından ABD Hava Kuvvetlerine ait bir F-22 savaş uçağı balonu Güney Carolina açıklarında düşürdü. Düşürmeden önce bu gizemli hava aracı bir hafta boyunca ülkenin üzerinde sürüklenirken, Pekin’den yapılan açıklamada meteoroloji balonunun “hava durumunu gözlerken” rotasından saptığı konusunda ısrar edilmişti.
ABD ise balonun askeri ve sanayi casusluğu yapmak üzere kullanıldığını savunurken, olay Blinken'in Pekin ziyaretini ertelemesine yol açmıştı. Blinken nihayet Haziran’da kendi ifadesiyle "yapıcı" görüşmeler amacıyla Pekin'e gitmesi ise Washington'un Çin'le ticarete ek kısıtlamalar getirmesini engellemedi. Aynı şekilde Pekin'in Tayvan'a, Filipinler'e veya Asya'daki Amerikan askeri kuvvetlerine yönelik tacizini durdurmaya yetmezken, bu kez Biden ve Xi, Kasım ayında San Francisco'daki 2023 APEC Liderler Forumu’nda oturum aralarında bir araya geldi. Görüşmelerde iyi niyet beyanı olarak birkaç küçük anlaşma imzalandı ancak ilişkiler açısından önemli bir ilerleme sağlanamadı.
GÜNEY AMERİKA VE AVRUPA’DA POPÜLİST LİDERLER DÖNEMİ
19 Kasım'da devlet başkanlığı seçimlerinde rakibine karşı büyük bir zafer kazanan Arjantin'de 53 yaşındaki ultra liberal ekonomist Javier Milei, elinde elektrikli testere ile seçim kampanyası yürütmüştü. Kendisinden "aslan" olarak bahseden Milei, Papa Francis'i "yeryüzündeki kötülüğün temsilcisi" olarak nitelendirmişti.
Kürtaj yasasını iptal etmek için referanduma gideceğini söyleyen Milei, insanların kendi organlarını satmalarına izin verilmesi olasılığını gündeme getirmişti. Aşırı sağcı "anarko-kapitalist" Javier Milei, Arjantin pesosunun dolar ile değiştirilmesi, Merkez Bankası'nın da kaldırılmasını öneriyordu. Milei’yi ilk kutlayanlar arasında komşu Brezilya’nın aşırı sağcı eski Devlet Başkanı Jair Bolsonaro da bulunurken, Brezilya’da ise solcu Lula da Silva 11 yıl sonra yeniden devlet başkanlığı koltuğuna oturmuştu. Yani iki ülkede şimdi birbirine hayli zıt dünya görüşünde iki lider bulunuyor.
2023’e damga vuran siyasi olaylardan biri diğeri ise Ekvador’da yaşanan yolsuzluk karşıtı söylemleriyle bilinen Cumhurbaşkanı adayı Fernando Villavicencio, seçimlere iki haftadan az bir süre kala suikaste uğramasıydı. Başkent Kito'da düzenlediği mitingde silahla vurulan 60 yaşındaki Villavicencio hayatını kaybederken suikati, uyuşturucu çetesi "Los Lobos" üstlenmişti.
Popülist liderler kervanına son olarak katılan isim Hollanda seçimlerini kazanan aşırı sağcı, İslam karşıtı Geert Wilders, ilk sonuçların ardından yaptığı açıklamada “Kuran ve camilerin yasaklanması gibi demokratik olmayan ya da anayasaya aykırı tedbirler almayacağız” demişti. Macaristan Başbakanı Viktor Orban ise Wilders'i ilk kutlayan lider olurken, "Avrupa’ya değişim rüzgarları geliyor” şeklinde konuştu.
SICAKLIK REKORU
Avrupa gözlemevi Copernicus'a göre, Haziran ayından Ekim ayına kadarki süreçte dünya çapında kayıtlara geçen en sıcak aylar oldu. Bu sıcaklıklar kuraklık, yıkıcı yangınlar ve daha güçlü kasırgalara yol açarken, “Anomali” olarak değerlendirilen sıcaklıklardaki ani çıkış ve düşüşler uzmanlar tarafından “küresel iklim krizine bağlı doğal afetler” şeklinde tanımlandı.
KANADA’DA ORMAN YANGINI
18 milyon hektardan fazla alanın yandığı Kanada’da, 200 bin kişinin yerinden oldu. Bu olayla Kanada tarihi bir orman yangını sezonu yaşadı.
HAWAİİ’DE YANGIN
Ağustos ayında Hawaii'de çıkan yangınlar Maui adasındaki turistik Lahaina kasabasında 100’e yakın kişinin ölümüne neden oldu.
TİTANİK YENİDEN GÜNDEMDE
18 Haziran tarihinde OceanGate şirketi tarafından Titanik enkazına gezi düzenleyen Titan denizaltısı Kuzey Atlantik Okyanusu’nda kaybolurken, Titan ile iletişim, enkaz alanına dalmasından 1 saat 45 dakika sonra kesildi.
22 Haziran’da ABD Sahil Güvenliği deniz altının enkazına ulaşıldığını ve içerisindeki beş kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı. Yetkililer, denizaltının rekor derinlikteki basınca dayanamadığı ve içeriye doğru bir patlama yaşandığını kaydetti.
GÖÇMEN TEKNELERİ TİTAN KADAR İLGİ GÖRMEDİ
Yunanistan’ın Mora Yarımadası’nda açıklarında 14 Haziran tarihinde düzensiz göçmenleri taşıyan bir balıkçı teknesi alabora olurken, teknede bulunan 104 kişi kurtarılarak Kalamata Limanı’na getirilirken olayın ardından yürütülen çalışmalarda 82 kişinin cesedine ulaşıldı.
Olay üzerine Avrupa Polis Teşkilatı Europol soruşturma başlatırken, Yunan sahil güvenlik botlarının göçmenleri geri çevirdiği sırada teknenin hasar görmüş olabileceği açıklandı. Ancak söz konusu kurumlara yönelik adli süreç başlatılmadı.
Mora faciası aynı dönemde Titanik’e dalış yaparken kaza geçiren denizaltı kadar dünya medyasında ilgi görmedi.
DÜNYA NÜFUSU ARTIYOR: HİNDİSTAN EN ÖNDE
Geçtiğimiz yüzyıl boyunca Çin dünyanın en büyük nüfusuna sahip olarak kayıtlara geçerken, bu durum 2023'te sona erdi. Artık Hindistan 1 milyar 430 milyon kişiyle en kalabalık ülke olarak kayıtlara geçti. Ayrıca, Hindistan muhtemelen önümüzdeki on yıllar boyunca en kalabalık ülke olmaya devam edecek.
YUNANİSTAN’DA TREN KAZASI
1 Mart tarihinde Yunanistan'da yaklaşık 350 kişinin bulunduğu yolcu treni yük treniyle kafa kafaya çarpışması ülkenin en ölümcül demiryolu kazası olarak adlandırıldı. Kazada en az 57 kişi hayatını kaybetti.
İSKOÇYA’DA MÜSLÜMAN BAŞBAKAN
27 Mart tarihinde İskoçya'da iktidardaki İskoç Ulusal Partisi'nin başkanlık koltuğuna Pakistan kökenli Hamza Yusuf seçilmesinin ardından Hamza Yusuf İskoçya’nın ilk Müslüman Başbakanı oldu.                           3. CHARLES’IN TAÇ GİYME TÖRENİ
6 Mayıs’ta İngiltere Kralı 3. Charles, Westminter Katedrali'nde düzenlenen törenle tacını resmen giydi.
MİÇOTAKİS'İN ZAFERİ
21 Mayıs tarihinde Yunanistan'da Başbakan Kiryakos Miçotakis'in partisi genel seçimde en yakın rakibi Aleksis Çipras'ın Partisi Siriza'ya 20 puan fark atarken seçim 2. tura kaldı. Uygulanan sisteme göre Miçotakis ikinci dönem için başbakanlığını ilan etti.
NASA'DAN HALKA AÇIK PANEL
31 Mayıs’ta NASA "tanımlamayan hava olayları" hakkında tarihinde ilk kez halka açık bir panel düzenlenirken, “Daha kaliteli veriye ihtiyacımız var” denmişti. NASA uzmanları, uçan cisimlerin ne olduğu konusunda net bir yanıt verememişti.
TWİTTER’DA İSİM DEĞİŞİKLİĞİ
24 Temmuz tarihinde iş insanı Elon Musk, sahibi olduğu sosyal medya platformu Twitter'ın adını değiştirerek platformla özdeşleşen kuş logosu yerini "X" harfine bırakmıştı. Dünyada bir buçuk milyara yakın hesap ve 300 milyon civarında aktif üyesi ile en çok kullanıcısı olan sosyal medya platformu artık X olarak biliniyor.
IRAK’TA DÜĞÜN FACİASI
27 Eylül tarihinde ise Irak'ın Musul kenti bir faciaya sahne olurken, bir düğün salonunda çıkan yangında 113 kişi hayatını kaybetmişti. Kurbanlar için cenaze töreni düzenlenmişti. Aralarında düğün salonu sahibinin de olduğu 9 kişi gözaltına alınmıştı.
Foto-Haber: Neslihan Sağaltıcı